Stereotyp postrzegania pracy jako przykrego obowiązku, zła nieuniknionego, powoli się zmienia. Obraz udręczonego pracownika, zajmującego ciasne biurko za toną papierów, zastępuje idea przystosowywania miejsca pracy do jego potrzeb, a przede wszystkim do jego możliwości. Modna ostatnio nauka, ergonomia, ma za zadanie humanizację otoczenia pracownika, eliminację szkodliwych dla jego zdrowia czynników. Wszystko po to, by pracowało się maksymalnie efektywnie przy minimalnych kosztach biologicznych i psychologicznych.
Głęboko zakorzenione przekonanie mówi nam, że za pracę otrzymujemy pieniądze, więc nie powinno się oczekiwać od pracodawców niczego więcej. Należy wypełniać swoje obowiązki za wszelką cenę, posłusznie „poddać się rozkazom”. Koszty ponoszone przez pracowników są bagatelizowane nie tylko przez szefów, ale przez samych podwładnych. Powikłania wywołane stresem pracowników przyniosły w ostatnich latach w Stanach Zjednoczonych miliardowe straty.
Osoba przemęczona, rozdrażniona, zestresowana, nie tylko częściej choruje, ale przede wszystkim nie pracuje efektywnie i po prostu – często rezygnuje z pracy. Pracodawcy zaczęli zastanawiać się, jak podnieść efektywność pracy przy jednoczesnym zachowaniu dobrostanu psychicznego pracownika, tak aby pozostał lojalny wobec firmy. Jak wiadomo, zmuszanie do czegokolwiek przynosi często dokładnie odwrotne skutki. Nawet każdy właściciel czworonoga doskonale wie, że chcąc nauczyć psa komendy, musi go odpowiednio zachęcić do współpracy. Jak w takim razie skutecznie motywować do pracy?
Słowo „motywacja” wywodzi się z łacińskiego słowa „movere”, oznaczającego wprawianie w ruch. Jest to proces ukierunkowujący działanie, którego celem ma być pewien wynik. Naukowcy z dziedzin humanistycznych i ekonomicznych pracują nad poszerzaniem i różnicowaniem strategii motywacyjnych. Trzeba przyznać, iż obecnie w zakładach pracy najczęściej stosuje się tzw. motywacje pieniężne. Trudno się temu faktowi dziwić, gdyż podstawowym powodem, dla którego ludzie podejmują pracę, jest… regularna wypłata. Skutecznym motywem zatrudnienia i zadowolenia w relacji pracodawca - pracownik wydaje się nie tyle fakt otrzymywania pensji, ale jej wysokość, regularność, jasne zasady umowy, możliwość awansu.
Coraz bardziej popularny staje się system premii, adekwatny do osiągnięć – jak np. wśród przedstawicieli handlowych, gdzie uzależniony jest on od wyników sprzedaży. Widełki zarobkowe są tu tak szerokie, że często obejmują przedział od kilkuset do kilkunastu tysięcy złotych. Zasada „ile zrobisz, tyle otrzymasz” prowokuje pracownika do podnoszenia efektywności swojej pracy. Jednak łatwy kąsek nie zawsze jest tak prosty do zdobycia, grozi szybkim wypaleniem zawodowym i utratą wiary w siebie.
Znacznie bogatszy jest repertuar strategii pozapieniężnych. Są to przede wszystkim kursy i szkolenia, na które pracodawca wysyła swojego pracownika. Inwestując w rozwój osobisty swojego podwładnego, zwiększa on jego lojalność i przywiązanie do przedsiębiorstwa, wzbogaca wiedzę, co docelowo poprawia funkcjonowanie zakładu pracy. Zgodnie z teoriami systemowymi, zmiana w najmniejszym chociaż podsystemie pociąga za sobą zmiany w całym systemie wyższego rzędu.
Innym pomysłem na skłonienie ludzi do intensywnej pracy jest organizowanie konkursów na pracownika miesiąca, pracownika roku, najoryginalniejszy pomysł... Nagrody nie muszą być kosztowne, gdyż sam fakt mianowania „najlepszym”, otrzymania pochwały od przełożonego, daje wiele osobistej satysfakcji, wzmacnia wiarę we własne możliwości, zachęca do dalszych starań. Mówiąc wprost - ludzie lubią być chwaleni.
Popularnym staje się również rozdawanie bonów zakupowych do wykorzystania w popularnych sklepach, np. spożywczych, czy też odzieżowych. Nierzadko pracownicy otrzymują kosze z żywnością na święta, bilety do kina czy teatru oraz bożonarodzeniowe prezenty dla dzieci.
Inną sprawą jest atmosfera panująca w zakładzie pracy, która okazuje się bardzo istotna, jeśli spędzamy w niej kilkadziesiąt godzin tygodniowo. Pracodawcy mogą badać nastroje pracownicze, np. poprzez regularne anonimowe ankiety z propozycją ewentualnych zmian. Elementem praktycznie nierozerwalnie związanym z pracą, stały się imprezy integracyjne – z pewnością nic nie zbliża bardziej ludzi niż wspólna zabawa i doświadczenia. Spójność grupy wspomaga efektywną pracę w przyjemnej atmosferze.
W pewnej hurtowni wielobranżowej zarząd zatrudnia obecnie kilkudziesięciu pracowników, a stosowane strategie są wyłącznie efektem intuicji i kreatywności pracodawczyni. Twierdzi ona, że nic tak nie motywuje jej pracowników, jak sytuacja, kiedy to ona zejdzie do magazynu i pomaga w codziennych czynnościach.
W jej firmie stosuje się premiowany sposób wynagrodzeń dla przedstawicieli handlowych, miesięczne premie, bony żywnościowe, odzieżowe, bilety do kina, organizowane są również imprezy integracyjne i pięciodniowe turnusy wakacyjne w hotelach na terenie Polski dla najlepszych pracowników. Przede wszystkim stawia się na atmosferę i otwartość. Każdy ma prawo skontaktować się z szefem w dowolnej sprawie. Ma być przyjaźnie i bezkonfliktowo.
Widać tu pomysłowość i duże chęci pracodawcy, aby polepszać organizację i efektywność pracy. Nie sposób jednak przeoczyć chaosu i braku konkretnych oczekiwań wobec skutków działań motywacyjnych. Patrząc krytycznie, należy zaznaczyć, iż konflikty są zjawiskiem nieuniknionym w grupie. Szybko i skutecznie rozwiązywane, przynoszą znacznie więcej korzyści niż strat – problem zostaje uwidoczniony, więc może być zażegnany, ludzie zbliżają się do siebie, rozwijają się ich kompetencje osobiste.
Technika, elektronika, medycyna, motoryzacja – to tylko kilka z wielu dziedzin nauk, które mają ułatwić człowiekowi życie codzienne. Psychologia pracy, socjologia, ergonomia nie pozostają w tyle, starając się podnieść jakość jego życia również w środowisku pracy. Techniki motywacyjne, bardzo różne pod względem kosztów i trudności stosowania oraz kontrolowania, są obecne w firmach coraz częściej. Koszty poniesione na rzecz realizacji strategii motywacyjnych są minimalne w porównaniu z korzyściami wynikającymi z zadowolonego, lojalnego i efektywnego pracownika.
