Sprostać wyzwaniom dynamicznie zmieniającego się rynku, czyli o kompetencjach, które musi posiadać współczesny menedżer.

Choć minęło ponad 30 lat od czasów, gdy nasza gospodarka uległa transformacji otwierając się na kapitalizm, do dziś w niektórych firmach możemy spotkać przestarzały i tradycyjny model zarządzania. Gdyby spojrzeć wstecz i przyjrzeć się nie tyle kompetencjom, co sposobom traktowania swoich podwładnych, moglibyśmy mieć wątpliwości, co do umiejętności kierowniczych. Menedżer powinien być przede wszystkim profesjonalistą, który nie tylko potrafi dobrze wykonać swoje obowiązki, ale także w swoich zdolnościach komunikacyjnych zjednać sobie ludzi. To przywódca, który dba o swój zespół. To mentor, któremu zależy na rozwoju pracowników. To ktoś, z kogo inni chcą brać przykład, kto jest inspiracją.

Zmieniająca się rola menedżera na przestrzeni lat.

Tradycyjny model menedżera.

Przez ostatnie dziesięciolecia obowiązki, a także misja menedżerska przeszła dużą metamorfozę. Kiedy w Polsce mieliśmy do czynienia z gospodarką centralnie planowaną, menedżerami byli najczęściej sami dyrektorzy organizacji, a także kierownicy działów, którzy odgrywali najistotniejszą rolę. Na szachownicy firmy, to przełożony był niepodważalnym królem, natomiast podwładni zaledwie pionkami, którzy mieli posłusznie wykonać swoje obowiązki.1 Panowało przekonanie, że podwładni nie są w stanie sami się zorganizować, by wypełnić powierzone cele. Musieli bez słowa sprzeciwu i z podporządkowaniem realizować polecenia kierownika, który posiadał autorytet, jednak niekoniecznie poprzez posiadane kwalifikacje, a raczej samo stanowisko.

Tradycyjny menedżer stawiając się w roli niezaprzeczalnego specjalisty nie tylko samodzielnie formułował cele, ale także opracowywał rozwiązania. Ówczesne podejście prezentowało dużą nieproporcjonalność w relacjach pomiędzy zarządzającym, a ,,zwykłym” pracownikiem, co z pewnością przekładało się na motywację do wykonania obowiązków. Od kierownika oczekiwano bycia specjalistą w zespole i ponoszenia wszelkiej odpowiedzialności za decyzje.2 To, na co warto zwrócić uwagę to umiejętności selektywnego przekazywania informacji podwładnym. Gdy dochodziło do kryzysu, pracownicy nie byli o tym informowani, a wręcz przeciwnie - okłamywano ich, że wszystko jest w porządku. Robiono to, aby uniknąć - jak sądzono - zbędnego niepokoju i zamieszania, co mogłoby się przełożyć na dodatkowe problemy np. strajki. To nic innego, jak iluzja bezpieczeństwa, w jakiej tkwiono przez lata.

Współczesny model menedżera

Kiedy w Polsce zaczęto zakładać własności prywatne, również w obszarach działalności firm zaszły zmiany. Nastąpiło bowiem odłączenie własności firmy od zarządzania, dzięki czemu wyłoniła się całkiem nowa i ekspercka pod względem zarządzania grupa profesjonalistów zatrudniana przez właścicieli organizacji, co zwiastowało znaczące zmiany. 3

W wyniku globalizacji, wejścia do Unii Europejskiej, nieustannego rozwoju technologii, zwiększenia dostępu do wiedzy oraz zwrócenie uwagi na pracownika, nie jako ,,pionka” od którego wymaga się posłuszeństwa i podporządkowania, a dostrzeżenia w nim osoby z potencjałem, w którego warto inwestować zrozumiano, że zwiększa to jego motywację i wydajność.4 Zaczęto skupiać się na atomizacji pracowników, co poskutkowało wzrostem oczekiwań względem nich, a także zaangażowania. Zaczęto odchodzić od nieelastycznych schematów organizacji, w wyniku czego zaczęły powstawać nowe role i warunki pracy.

Obecnie firmy oczekują od swoich pracowników większej samodzielności, która niepodważalnie łączy się z odpowiedzialnością, podczas gdy menedżer jest skoncentrowany na pozostałych zadaniach związanych z działalnością organizacji. Podwładni muszą nauczyć się sami rozwiązywać pewne problemy, co daje im większe poczucie swobody, by rozwijać swoje zdolności. Relacje między menedżerem, a podwładnymi stają się obecnie bardziej demokratyczne, a nie autorytarne, jak to miało miejsce w tradycyjnym modelu. 5

Dziś władza nie jest już tak stabilna jak kiedyś. Wręcz przeciwnie - staje się nietrwała i ,,przejściowa” tzn. kiedy już zrealizuje się określony cel, może nastąpić przekierowanie władzy na inną osobę.6 Jest to tak zwany - empowerment, czyli dzielenie się swoją władzą z podwładnymi w formie m.in. delegowania, angażowania w ważne zadania związane z podejmowaniem decyzji. To duży przełom w systemie funkcjonowania firmy oparty na zaufaniu, a mówimy tutaj o uczestnictwie pracownika w zarządzaniu organizacją. To sprawia, że zaczyna czuć się ważny i ma większą satysfakcję z wykonywanych obowiązków. Obecni menedżerowie są mocno zaangażowani w rozwój swoich podwładnych stwarzając im okazję i warunki do poszerzania wiedzy. 7

O znaczeniu rozwoju kompetencji dzisiejszych menedżerów

Z racji ogromnej dynamiki dzisiejszego rynku, bardzo ważnym jest nieustanne zwiększanie wiedzy w kontekście nowych procedur, stylów zarządzania. Współczesny menedżer musi być na bieżąco z tym, co dzieje się na świecie, by być jak najlepiej przygotowanym na pojawiające się przeciwności, które mogą zdezorganizować funkcjonowanie firmy, do czego ,,zmusiła” nas m.in. pandemia. Powinien dostrzegać też szansę w wyniku tych zmian, uczestniczyć w nich i aktywizować swoich podwładnych. Wdrażając konkretne zmiany w funkcjonowaniu organizacji ma szansę wykazać się swoimi zdolnościami komunikowania się, które bez wątpienia są jednymi z najważniejszych umiejętności miękkich.

Kompetencje, rozumiane jako zakres uprawnień i obowiązków mają bardzo wiele podziałów. Do najbardziej pospolitych należy podział na kompetencje miękkie, które mają wydźwięk społeczny i skupiają się na umiejętnościach komunikacyjnych, przywódczych oraz umiejętności twarde, które dotyczą czystej wiedzy np. kwalifikacje zawodowe i są traktowane, jako zasoby.

Jednak to kompetencje miękkie są podstawowym elementem w zarządzaniu innymi osobami. Zaliczamy do nich zdolności szybkiego podejmowania decyzji, negocjacji, kreatywności, automotywacji, analizy, inteligencji emocjonalnej, zarządzanie sobą w czasie, asertywności, rozwiązywania problemów. 8 Współczesny menedżer potrafi skutecznie wpływać na rozwój w swoim środowisku, inspirować pracowników i wydobywać z nich potencjał do rozwoju kompetencji miękkich poprzez m.in. coaching i mentoring. Jako przywódca powinien budować dobre relacje w zespole, wzmacniać motywację i dodawać energii do wspólnej realizacji celów.

Współczesny i (między)narodowy menedżer

Innym ważnym elementem na który warto zwrócić uwagę jest umiędzynarodowienie gospodarki. Co to powoduje w środowisku menedżerów? Otóż, tylko ci, którzy potrafią się odnaleźć w nowym otoczeniu, są otwarci na zmiany posiadając tym samym wysokie zdolności komunikacyjne m.in. w kontekście znajomości języków obcych, nawiązywaniu nowych znajomości i utrzymywaniu ich, mają szansę na realny rozwój i zawodowy sukces w charakterze międzynarodowym. To nie stanowisko nadaje menedżerowi autorytet, jak to było w tradycyjnym modelu. Dziś potrzebni są profesjonaliści, przez duże “P”, którzy potrafią odnaleźć się w różnorodnym środowisku, umieją zarządzać swoimi emocjami i szybko się uczyć do czego zmusza nas dynamiczny rynek.

Dziś działa się na szerszym, międzynarodowym polu oczekując tym samym umiejętności pracy na rynku globalnym, gdzie wyłonią się umiejętności pracy z zespole, poszukiwanie kreatywnych rozwiązań, chęć uczenia się nowości i wdrażanie ich oraz zarządzanie heterogenicznym zespołem w kręgach wielokulturowych. 9

Bycie menedżerem to ciągłe doskonalenie zawodowe, wynikające z ery wiedzy i informacji, która niejako zmusza do aktualizowania edukacji. Dotyczy to nie tylko menedżera, ale i pozostałych pracowników, którzy bez szkoleń i rozwoju nie mają szans na awans oraz osiągnięcie lepszego poziomu w karierze. A czymże jest właśnie realizowanie się, jak nie doskonaleniem samego siebie? Czy nie tego właśnie powinniśmy chcieć? Być lepszym sobą, by kiedyś móc powiedzieć - zrobiłem wszystko, co chciałem.

Natalia Tatarczuch, Trener rozwoju kompetencji miękkich w Lauren Peso Polska S.A